Τετάρτη 17 Φεβρουαρίου 2010

Παγκόσμια ημέρα μητρικής γλώσσας

Στις 21 Φεβρουαρίου γιορτάζεται διεθνώς η Ημέρα της Μητρικής Γλώσσας. Είναι μία από τις ευκαιρίες να δώσουμε, κάποια συγκεκριμένη ημέρα, έμφαση στην ενασχόληση με θέματα, που κανονικά έπρεπε να μας απασχολούν κάθε μέρα. (Για άλλες επετείους δες εδώ).

Η δική μου μητρική γλώσσα είναι η Ελληνική. Η γλώσσα αυτή μιλιέται επί χιλιάδες χρόνια και έχει μπολιάσει με λέξεις πολλές άλλες γλώσσες. Οι λέξεις μπορεί και να αλλάξουν εκεί σημασία και ενίοτε να επιστρέψουν στην Ελληνική ως αντιδάνεια. Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον πεδίο μελέτης και έρευνας.

Στην ανάρτηση αυτή θέλω να δούμε το θέμα της ετυμολογίας (έτυμο = ρίζα της λέξης) που μελετάει την αρχική σημασία κάποιων λέξεων.
Για παράδειγμα, όλοι γνωρίζουμε ότι σαγηνεύω σημαίνει γοητεύω, μαγεύω. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι ότι σαγήνη ήταν ένα είδος διχτυού των αρχαίων, οπότε σαγηνεύω σήμαινε ψαρεύω, πιάνω στα δίχτυα μου. Ενδιαφέρον;
Άλλο παράδειγμα : Γιατί οι Αχαρνές λέγονται και Μενίδι; Στην αρχαία εποχή το παχύ ψάρι (ο ροφός) ονομαζόταν Αχάρνα και το ψιλό ψάρι (η μαρίδα) λεγόταν Μαινίδιον (η μικρή Μαίνη).
Η περιοχή γύρω από τα σημερινά Μέγαρα είχε πλούσιες καλλιεργημένες εκτάσεις που τροφοδοτούσαν την Αθήνα (θυμηθείτε τους [Αχαρνής] του Αριστοφάνη).
Έγινε ο Πελοποννησιακός πόλεμος και ο Σπαρτιάτης βασιλιάς κατέστρεψε σχεδόν ολόκληρη την πεδιάδα για να εξαναγκάσει τους πολιορκημένους Αθηναίους να παραδοδούν.
Μετά, σε μια παράσταση, ένας κωμικός ηθοποιός είπε για την πεδιάδα [έστι ούν ουκ Αχάρνα αλλά Μαινίδιον] δηλαδή [δεν είναι λοιπόν Ροφός αλλά μαριδάκι] ή [δεν είναι πιά πλούσια η παραγωγή αλλά φτωχή].
Το ευφυολόγημα έχει ξεχαστεί σήμερα, αλλά οι δυό ονομασίες [Αχαρνές και Μενίδι] επέζησαν.
(Μη με πιστεύετε που το λέω. Να ψάχνετε και να επαληθεύετε τις πληροφορίες).

Προτείνω να γράψετε σχόλια όπου θα αναφέρετε εκείνη την λέξη, που σας εντυπωσίασε πιο πολύ όταν μάθατε την αρχική σημασία της, καθώς και την ετυμολογία της. Έτσι θα μάθουμε όλοι ενδιαφέροντα πράγματα.

8 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η ετυμολογία της λέξης Ιμαλάια(πιο εύστοχα του τοπωνύμιου).

Ιμαλάια
χείμα=κρύο,παγωνιά + λάας=πέτρα
(χειμώνας) και (λατόμος=κόβει πέτρες)
Ιμαλάια=παγωμένες πέτρες
(το άκουσα στο μάθημα που είχε ως θέμα την ετυμολογία)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Μενίδι; Κύριε! κύριε! Να το πω;;

Μ' αρέσει να με εκπλήσσουν - ετυμολογικά - οι πολύ συνηθισμένες λέξεις. Αυτές που χρησιμοποιούν όλοι καθημερινά και που μπορεί ποτέ να μην έχουμε σταθεί να τις ψάξουμε. Έρχεται η ώρα, π.χ, να αντιληφθείς με χαμόγελο πως η λέξη "πατούσα" (ουσ.θηλ.) είναι η μετοχή του πατάω...
Από τα πολύ ενδιαφέροντα, επίσης: Σκουλαρίκι.
Οβελίας.

Ε, εντάξει. Να μη σας κουράσω στο ψάξιμο.

Ανώνυμος είπε...

Isos kai oxi me polu sovarotita leo pos borei na legete (men-idi) epeidi menoun poloi pontioi ekei ,epeidi polla pontiaka eponumata exoun kataliksi to -idis

Ανώνυμος είπε...

kalo einai toblog alla whtever!!!

Ανώνυμος είπε...

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η ετυμολογία της λέξης κομήτης, που αρχικά σήμαινε μακρυμάλλης (βλ. κόμη) και άλλαξε σημασία (κομήτης αστήρ, το αστήρ παραλέιφθηκε) λόγω της "χαίτης" του αστέρα.

Ανώνυμος είπε...

ΤΙΣ ΠΡΟΑΛΛΕΣ ΒΡΗΚΑ ΤΥΧΑΙΑ ΣΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΠΟΥ ΜΟΥ ΦΑΝΗΚΕ ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ.ΕΙΝΑΙ Η ΛΕΞΗ:

ΠΕΦΥΣΙΩΜΕΝΟΣ=ΑΛΑΖΟΝΑΣ

ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΜΕΣΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΑΥΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟ.

PLM είπε...

@Ανώνυμος 01 Μαρτίου
Αυτός που δεν είναι αλαζονικός, που δεν φυσιώνεται, δεν χρησιμοποιεί κεφαλαία γράμματα στο διαδίκτυο, γιατί ερμηνεύονται σαν φωνασκίες.

Salvamin είπε...

Emena mou kanei idieteri entiposi i leksi Polina. An kai einai kseni leksi kai einai to kirios onoma sto eksoteriko parola auta stin elada einai to xaideutiko tis Polichronias.
Ara lipon to xaideutiko tou polichroni tha eprepe na einai Polinas i Polinios. :S.
Episis otan theloume na euxithoume se kapion leme polichronos antistixa tha mporousame na poume Polinios.